حراست از زمین پاک در قم/ موفقیت‌ها و چالش‌های مدیریت پسماند
.jpg)
به گزارش شهرنیوز، زمین، سرمایه آیندگان در دستان ما است و حراست از آن نیازمند توجه و همراهی مردم و مسئولان در عرصه‌های مختلف زیست شهری است. آیندگان در مورد نسل ما بسیار سخن خواهند گفت و قضاوت خواهند کرد. قضاوت می‌کنند که چگونه ذره ذره اقدامات ما بند بند زندگیشان را تحت تأثیر قرار داده است. می‌گویند اگر چنین یا چنان می‌شد لحظه‌های حال آن‌ها مسیرش به کدام سمت می‌رفت. می‌گویند کدام تصمیم امروز ما در کجای زندگی آن‌ها خود را نشان می‌دهد.
شاید ضروری است تا روزی چندین و چندبار با خودمان این جمله را مرور کنیم که «سرمایه‌های امروز امانت آیندگان نزد ما است». آب، خاک، منابع طبیعی، فضاهای سبز همه و همه سرمایه‌هایی است که امروز باید توسط مردم و مسئولان حفظ شود. امری که چند سالی است در قم به یکی از دغدغه‌ها تبدیل و اقداماتی در راستای آن انجام شده است که می‌توان آن‌ها را گام‌های مثبتی دانست.
شهر قم در حالی به پیشواز دوم اردیبهشت مصادف با روز جهانی زمین پاک می‌رود که آمار دفن مستقیم زباله در این شهر به صفر رسیده است؛ خبری خوب برای مردم و محیط زیست. یکی از دغدغه‌های همیشگی در این شهر میزان دفن مستقیم پسماند در زمین‌ها و سایت‌های دفن زباله بود، از این جهت چندسالی است که موضوع تفکیک زباله از مبدا و فرهنگ‌سازی پیرامون این مسئله میان مسئولان و شهروندان مورد توجه قرار گرفته است.
اجرای طرح جامع مدیریت پسماند قم
ایجاد مراکز متعدد تحویل بازیافت، وجود پیک‌های جمع‌آوری پسماند خشک در مناطق هشت‌گانه، طرح‌های تشویقی و استفاده از هدیه‌های نقدی و غیرنقدی برای ترغیب شهروندان به تفکیک پسماند، آموزش دانش‌آموزان، اصناف و بسیاری از شهروندان در زمینه تفکیک از مبدا و همکاری و مشارکت بیش از ۱۶۰۰ پاکبان و پیک بهداشت برای جمع‌آوری و انتقال روزانه ۷۰۰ تن پسماند به سایت‌های پردازش از اقدامات انجام شده در این شهر است.
در کنار آن اقدامات خوبی که برای تصفیه و مدیریت فاضلاب در شهر قم و آبیاری کمربندی سبز انجام شده است را می‌توان مسیری سبز برای حراست از زمین پاک در شهر قم دانست، اما شاه‌بیت همه اقدامات برای حفظ زمین و خاک قم، تدوین طرح جامع مدیریت پسماند شهر و به صفر رساندن دفن مستقیم زباله و پسماند شهری با مکانیزه کردن و توسعه دادن سایت‌های پسماند در این کلان‌شهر است.
به گفته عبدالله میرابراهیمی، مدیرعامل سازمان مدیریت پسماند شهرداری قم همه زباله‌ها و پسماندهای تولیدی در خطوط پردازش تفکیک می‌شود و با اقدامات انجام شده دفن مستقیم زباله در قم به صفر رسیده است.
وی در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا، می‌گوید: از ۱۰۰ درصد پسماندهای دریافتی ۶۵ درصد از پسماندها بازیافت شده است و به مواد جایگزین تبدیل می‌شود. ۳۵ درصد نیز مواد سلولزی است که باید دفن شود.
مدیرعامل سازمان مدیریت پسماند شهرداری قم خاطرنشان می‌کند: در نتیجه این اقدامات در خطوط پردازش سایت پسماند شهری، زباله‌ها به منبعی برای کسب درآمد برای شهر تبدیل شده است و سالانه می‌توان ۴۰ میلیارد تومان درآمد از ریجِکت پسماندهای آلی از کود در سایت البرز به دست آورد.
آنطور که مهدی اصفهانیان‌مقدم، معاون محیط زیست و خدمات شهری شهرداری قم عنوان می‌کند: قم نخستین کلان‌شهر کشور است که در حوزه مدیریت پسماند، میزان دفن مستقیم زباله و پسماند شهری را به صفر رسانده است.
وی با اشاره به اینکه روزانه حدود ۷۰۰ تن پسماند شهری در سطح شهر قم جمع‌آوری به سایت البرز منتقل و در دو خط پردازش می‌شود، تصریح می‌کند: در کنار جمع‌آوری و انتقال پسماند شهری، روزانه ۲۹ میلیون مترمربع از سطح شبکه معابر شهری، با به‌کارگیری و فعالیت شبانه‌روزی ۱۶۰۰ پاکبان و پیک بهداشت و به انضمام ۹۰ دستگاه ماشین‌آلات مکانیزه خدمات شهری، مدیریت می‌شود.
افزایش مشارکت مردم در تفکیک پسماند
معاون محیط زیست و خدمات شهری شهرداری قم با اشاره تقویت زیرساخت‌های مشارکت مردم در تفکیک پسماند، تاکید می‌کند: در این زمینه و با کمک دو نرم‌افزاری کاربردی، اقدام به جمع‌آوری پسماند خشک از منازل کرده‌ایم و تلاش داریم تا مشوق‌های بیشتری را به این امر اختصاص دهیم.
اصفهانیان‌مقدم اضافه می‌کند: با این اقدامات در سال ۱۴۰۱ میزان تفکیک از مبدا از شش درصد به ۹ درصد رسید و در سال ۱۴۰۲ به ۱۲ درصد افزایش پیدا کرد، در خصوص امحای پسماندهای پزشکی نیز قم تنها کلان‌شهری است که به صورت مکانیزه این کار را انجام می‌دهد.
وی تاکید می‌کند: در خصوص مسائلی همچون تکمیل چرخه مدیریت پسماند در حوزه پسماند عمرانی، مباحث تفکیک پسماند از مبدا و جذب مشارکت مردم، برنامه‌های زیادی تدوین شده است تا بتوان از نظر کمی و کیفی اقدامات مناسبی را انجام داد.
تکمیل چرخه‌های مدیریت پسماند در قم
به گفته معاون محیط زیست و خدمات شهری شهرداری قم یکی از پروژه‌های تعریف شده، استحصال سوخت از زباله‌های دورریز پلیمری در خط پردازش است؛ همچنین برای سیستم‌هایی همچون هاضم زباله جلساتی با سرمایه‌گذاران برقرار و تفاهم‌نامه‌هایی تدوین شده است.
یکی دیگر از اقدامات شهرداری قم در مسیر رسیدن به زمین پاک، احداث شهرک بازیافت به مساحت ۴۴ هکتار برای تکمیل صنایع مرتبط با بازیافت و کاهش آلاینده‌ها از سطح شهر است. با وجود این شهرک دیگر نباید شاهد فعالیت بیش از ۳۰۰ مرکز غیرمجاز جمع‌آوری پسماند خشک باشیم که به صورت غیراصولی، فرایندهای مدیریت پسماند را دچار اختلال می‌کنند.
بر این اساس و طی سال گذشته، استقرار صنایع تکمیلی در سایت البرز مورد توجه بوده است. با توجه به سیاست‌های کنونی استقرار این صنایع و در راستای هدف تولید گرانول از خطوط پردازش، دو سوله پیش‌بینی شده که فاز نخست با هدف اجرای یکی از سوله‌ها برای فرایندهای تکمیلی و تبدیلی با اعتبار ۱۵ میلیارد تومان، انجام شده است.
به گفته اصفهانیان‌مقدم در سال گذشته خطوط انتقال پساب فاضلاب‌های تصفیه شده از تصفیه‌خانه جامع واقع در محدوده منطقه یک به سایت البرز به بهره‌برداری رسید. در این خصوص و با توجه به الزامات زیست‌محیطی باید حداقل دو درصد از سطح سایت البرز به فضای سبز تبدیل می‌شد و لازم بود به منظور آبیاری فضای سبز فاضلاب تصفیه شده تصفیه‌خانه جامع به این سایت انتقال پیدا کند.
وی تاکید می‌کند: خرید بعضی ماشین‌آلات فنی و عمرانی مورد نیاز سایت البرز سال گذشته انجام شد که از جمله آن خرید دستگاه لودر و دستگاه آسیاب بود که در مجموع با اعتبار ۱۱ میلیارد تومان انجام شد. پنج میلیارد برای لودر و ۶۰۰ میلیون تومان برای آسیاب با هدف تبدیل کود ۰۵ و ۰۲ و ۰۳ مورد استفاده در سایت البرز، اختصاص یافت.
معاون محیط زیست و خدمات شهری شهرداری قم خاطرنشان می‌کند: در مباحث مربوط به آموزش و فرهنگ‌سازی شهروندان در سال ۱۴۰۲، اقدامات خوبی انجام و تلاش شد تا با امضای تفاهم‌نامه‌ای با آموزش و پرورش و سایر دستگاه‌ها، مشارکت حداکثری صورت گیرد.
چالش پسماند عمرانی در قم
یکی از مسائل مورد نقد طی سال‌های اخیر، حجم زیاد پسماند عمرانی و مشکلات مربوط به مدیریت این نوع از پسماند است. آنطور که آمارها می‌گوید از حدود دو دهه گذشته تا به اکنون، بیش از ۲۰ میلیون تن پسماند عمرانی در چهار سایت دفن پسماند تجمیع شده در حالی که حجم زیادی از این پسماند در مکان‌های غیرمجاز دپو شده است و آسیب‌های زیادی برای محیط زیست به همراه دارد.
معاون محیط زیست و خدمات شهری شهرداری قم در خصوص انتقال سایت دفن نخاله‌های ساختمانی و عمرانی پردیسان به منطقه جمکران، اذعان می‌کند: با توجه به اجرای طرح نهضت ملی مسکن در پردیسان و وجود سایت خاک و نخاله بالای دست این منطقه، لازم بود که این مجموعه به یک نقطه جدید انتقال پیدا کند و دفن این نخاله‌ها در بالادست پردیسان انجام نشود.
اصفهانیان‌مقدم اظهار می‌کند: پس از مطالعات میدانی و بازدیدها، تصمیم بر آن شد تا با توجه به اینکه طی سال‌های گذشته گودال‌های بسیار عمیقی در بالادست جمکران بدون نظارت دستگاه‌های ذی‌ربط ایجاد و رها شده بود، کارگروه مدیریت پسماند ورود کند.
وی تصریح می‌کند: در این راستا بازدیدی با حضور دستگاه‌های مختلف همچون استانداری، منابع طبیعی، شهرداری، جهاد کشاورزی، سایر دستگاه‌ها و اتحادیه کوره‌پزان ترتیب داده و تصمیم بر آن شد تا در راستای احیای زمین‌ها و گودال‌های عمیق، سطحی از این چاله‌ها و گودال‌ها توسط خاک و نخاله‌های عمرانی پُر شود و از آن ارتفاع به بعد، مباحث زیست‌محیطی با خاک‌هایی که مناسب توسعه‌ای و کشاورزی است، انجام شود.
اینها تنها گوشه‌ای کوچک از اقداماتی است که در راستای حفظ منابع آبی و خاکی در شهر قم انجام شده است تا امروز به گفته سیدمرتضی سقائیان‌نژاد شهردار قم، این کلان‌شهر یکی از پاکیزه‌ترین شهرهای کشور باشد.
به طور قطع این امر بدون برنامه‌ریزی و وحدت مسئولان شهری و استفاده از مشارکت مردمی محقق نمی‌شد؛ زمین پاک با چنین همدلی و همراهی می‌تواند برای نسل‌های آینده پاک بماند و برای آیندگان سرچشمه برکت و زندگی باشد.
